برای جبران عدم آمادگی پذیرفته شدگان دوره که ناشی از نارسایی آموزشهای هنری و فنی پیش از دانشگاه و همینطور ساز و کارهای گزینش سراسری دانشجو است وعملاً باعث تقلیل بازدهی آموزش می شود، یک دوره نیسماله به عنوان پیش نیاز پیش بینی شده است این دوره نیسماله نقش پیش سازماندهنده را که از نظر علمی به عنوان عاملی تسهبل کننده در فرآیند یادگیری معنی دار شناخته می شود، در آموزش ایفا می کند. هدف این دوره عبارتست از دادن یک دوره نمای کلی از رشته به دانشجویان ورودی و آماده نمودن انها برای درک و جذب محتوای آموزشی رشته که ماهیتاً با آموزشهای دبیرستانی تفاوت اساسی دارد. از این رو تقویت تخیل، تجسم فضایی و مهارتهای بیانی و پی ریزی و تقویت قدرت خلاقیت و اعتماد بنفس محورهای اصلی این دوره را تشکیل میدهند. این محورها در قالب سه درس کارگاهی درک و بیان محیط، هندسه کاربردی و مصالح و ساخت، سازماندهی شده اند ارائه این دروس بترتیبی برنامه ریزی میشود که حداقل دو روز متوالی در هر هفته انحصاراً در اختیار یک زمینه درسی و تجربی قرار گیرد. تا دانشجویان بتوانند بطور پیوسته روی آن زمینه متمرکز شوند و در صورت لزوم، فارغ از مشکل تعدد و تداخل ساعات دروس، به سفر و کارگاهی فشرده توام با مشاهده و مباحثه بپردازند. بهمین دلیل لازم است در هر هفته 4 روز متوالی (دو روز متوالی برای هر درس) در اختیار این کارگاهها قرار داشته باشد.
در کارگاه درک و بیان محیط علاوه بر تمرین طراحی به تعبیری تمرین نگاه کردن ودرک محیط و نیز هماهنگی چشم و دست و ذهن است، جلسات بحث و گفتگوی آزاد نیز برگزار میشود که درآنها، با روشی فطری و فارغ از جنبه های علمی اطلاعاتی، مشاهده، برداشت و فهم محیط با نگاهی آیه بین و معنا یاب دنبا میشود. هدف این جلسات آشنا ساختن دانشجویان با کلیت آن چیزی است که همه دانشها و مهارتهای که بعداً میاموزند، در جهت طراحی، ساماندهی و معنی دادن به آن باید بکار آیند.
دروس کارگاههای فوق با دو درس بیان معماری (1) و (2)، یک درس هندسه مناظر و مزایا ودو کارگاه مقدمات طراحی و معماری (1) و (2) دنبال می شود و این مجموعه دانشجو را به آستانه توان طراحی معماری هدایت می کند.
سلسله تمرینات کوتاه مدت ارائه شده در دو کارگاه مقدمات طراحی معماری، دانشجو را با عوامل کالبدی و عوامل مفهومی معماری آشنا نموده به فهم و تجربه نحوه تاثیر آن عوامل در فرآیند طراحی یاری می رساند.
تمرینهای طراحی این دو کارگاه در عین بسیط و ساده بودن جنبه انتزاعی ندارند و موضوع و بستر همه آنها بنحوی با فضای معماری مرتبط است و بلکه سعی خواهد شد که ابتدای هر تمرین بازدید از یک مصداق واقعی معماری مرتبط با موضوع آن تمرین باشد.
در ادامه تمرینات دو کارگاه یاد شده و پس از کسب آشنائیها و مهارتهای اولیه لازم برای ایجاد، پرورش و ارائه یک فکر طراحی، اولین پروژه جامع یعنی طرح معماری (1) ارائه می گردد که با چهار پروژه دیگر در نیسمالهای متوالی دنبال می شود. مجموعه این پنج پروژه جامع یعنی طرح معماری(1) ارائه می گردد که با چهار پروژه دیگر در نیمسالهای متوالی دنبال می شود. مجموعه این پنج بدنه اصلی آموزش، تجربه و تمرین طراحی معماری را تشکیل می دهد.
هر یک از پنج پروژه جامع ضمن توجه به مجموعه عوامل موثر بر معماری، روی یک یا چند بعد، اعم از ابعاد موضوعی، عملکردی معنای و بیانی، تاکید ویژه دارد.
دانشجو در طرح معماری (1) به طراحی یک مجموعه با عملکردهای ساده می پردازد که درآن از وی انتظار می رود ضمن توجه اجمالی به عوامل موثر بر طرح، به صحت ترکیب دست یابد. دراینجا اگر به مقایسه ای میان معماری یا ساختار دستوری درست است. مرحله ای کاملاً ضروری است پس از ورودبه عرصه ادبیات.
طرح معماری (5) که مجموعه ای با حدود 40 خانوار است، پیچیدگی روابط همسایگی، تاسیسات و تجهیزات مجموعه، ضوابط و اصول شهرسازی ناظر بر مجموعه سازی، فنون ساخت، جنبه های فرهنگی اجتماعی و معنایی معماری در جامعیتی تفصیلی مورد توجه و تاکید خواهد بود. بدین ترتیب دو پروژه (2و5) از مجموع پروژه های پنجگانه دوره بدلیل اهمیت امر مسکن روی این موضوع متمرکز است.
طرح معماری (3) به لحاظ موضوع به آندسته از فضاهای اجتماعی و فرهنگی می پردازد که درآنها ابعاد هنری و بیانی معماری و همچنین عوامل فرهنگی- اجتماعی در راس عوامل تاثیر گذار بر طراحی قرار دارد. در همین راستا جزئیات داخلی نیز در این طرح مورد تاکید خواهد بود.
طرح معماری(4) با انتخاب یک فضای عمومی با عملکرد پیچیده و متنوع توجه و دقت نظر دانشجو روی ضوابط و محدودیتهای عملکردی، صحت و کیفیت ترکیب معماری و پاسخگویی همزمان و صحیح به عملکردها، سازه و تاسیسات و بالاخره تمرین جامعیت تفصیلی در یک معماری ویژه را هدف قرار می دهد.
بالاخره طرح نهایی بعنوان جمعبندی یافته های پروژ ه های قبل دروس نظری، یک پروژه جامع است که الزاماً تهیه کامل نقشه های اجرایی یعنی حل مسائل معماری، سازه وتنظیم شرایط محیطی و هماهنگی اینها با هم پیش می رود. حجم این پروژه لازم است در محدوده ای باشد که امکان تهیه کلیه نقشه های اجرایی آن تا مرحله جزئیات در مدت زمان حداکثر دو نیمسال امکانپذیر باشد. اندازه و مقیاس پروژه های پنجگانه به تناسب اهداف و مقاصد خاص هر یک ازآنها تعیین می گردد.
آنچه ازجامعیت پروژه های طراحی انتظار می رود اینست که دانشجو باسرنخهای دانشهای مورد نیاز طراحی که در واقع محتوای سایر دروس دوره است روبرو گردد وبنوعی نیاز به یادگیری مباحث آن دروس افزایش یابد. از طرف دیگر لازم است محتوای آن دروس نیز حتی المقدور توام با مشاهده، تمرین های عملی و پروژه های طراحی از طرف دیگر را، که برای کارآمد آموزش معماری ضرورت حیاتی دارد، میسر خواهد کرد.
نکته اخیر ناظر به یکی از دیرپاترین مشکلات و نارساییهای آموزش معماری یعنی عدم ارتباط متقابل زنده بین دروس نظری و کار طراحی است بدان معنا که دانشجو قادر نیست بین مطالب پراکنده ای که دروس متعدد ارائه می شود با توقع و انتظاری که خود ودیگران از او دارند تا در کاگاه طراحی باصحت و قوت طراحی کند. ارتباط معنی داری برقرار نمایدو گویی هر درس برای خود و داستان مستقلی است که با امتحانی مستقل و نمره ای مجزا در کارنامه خاتمه می باید.
آنچه که لازم است توسط مدیران گروه معماری و هماهنگ کنندگان آموزش دانشکده ها و همچنین مدرسان دروس نظری و پروژه های فراتر از برنامه آموزشی مورد توجه ودقت قرار گیرد، این معناست که تاثیر و تاثر بین دروس و پروژه ها و روابط زنده بین آنها لازمه و شاخصه اجرای موفق برنامه آموزش معماری است. زنجیره روابطی که در صورت ایجاد هم انگیزه یادگیری را در دانشجویان افزایش می دهد و هم به کاربردی ترین مطالب دروس و ارتقای کیفیت پروژه ها کمک می کند. طراحی امری خلاقه است و باید باور داشت که آموزش آن نیز که با شکوفایی استعداد خلاقه سروکار دارد خود امری خلاقه است و در شیوه های ارتباط با دانشجو نیاز به کار مستمر خلاق از سوی مدرسان و برنامه ریزان دارد. در راستای فوق چند توصیه محوری درحد ظرفیت این نوشتار که تنها در پی تعریف رشته است ذیلاً ارائه می گردد بدیهی است تحقیق اهداف فوق در گرو تجربه های عملی و خلاق گروه های آموزش مدارس مختلف و در واقع ملاک ارزشیابی میزان توفیق آنهاست.
1- دروس ارائه شده مجموعه هایی هستند از اصول، مبانی، قواعد، ملاکها، ودیدگاهها درزمینه فنی و فرهنگی علی الاصول مرتبط با همکاری، که در بهترین صورت انتظار می رود در کیفیت عمل دانشجو هنگام تصمیم گیری طراحانه موثر افتند. مطالعات وتجربیات علمی طولانی در امر یادگیری ناظر به این واقعیت است که یادگیری اصول و مبانی هر علم هنگام کاربرد آنها یعنی زمانی که آن اصول در جریان زنده و پویای خود قابل مشاهده هستند، ذهن یادگیرنده را بیشتر قادر میسازد که آنها را در موقعیت متفاوت آینده به کار گیرد. در این رهگذر پیشنهاد می شود در ارایه دروس نظری به ویژه دروسی که قرار است مستقیماً در خدمت ارتقای قدرت طراحی قرار گیرند تا حد امکان از تمرینهای موردی معطوف به کاربرد موضوعات درس و یا لااقل از مثالهای عملی که معرف ارتباط موضوعات درس با طراحی باشند سود جسته شود.
2- تنظیم زمان ارایه وارتباط وهمکاری مدرسان هر پروژه طراحی و دروسی که با اهداف خاص آن پروژه مرتبط هستند( به عنوان مثال دروس مربوط به سازه، در کنار پروژه های طراحی که می خواهند روی ارتباط سازه و معماری تاکید داشته باشد) از جمله تدابیری است که می تواند توسط مدیران گروه و به خصوص هماهنگ کننده های برنامه زمانبدی ارایه واحدها در دانشکده های مجری استفاده گردد. کلاً یکبارچه دیدن برنامه از سوی مدیران گروه می تواند مبنا و منشاء طرح راهبردی خلاق در این زمینه باشد.
3- جامعه دین پروژه های وتوجه دادن دانشجو به همه ابعاد و عوامل موثر بر طراحی از سوی مدرسان راهنمای پروژه ها می تواند در نشان دادن سرنخ دانشهای که در دروس مختلف ارایه می شود موثر باشدو از این راه به پاسخگویی این سوال دانشجویان که باید فلان درس را بخوانیم کمک کند. البته آن دسته از عوامل و عناصر طراحی که در هر پروژه قرار است مورد تاکید خاص قرار گیرد بهتر است موضوع مشارکت مدرسان دروس مربوطه در فرآیند راهنمایی و قضاوت آن پروژه ها قرار گیرند. از این راه به طبیعت بین رشته ای و جامع الابعاد معماری نیز که دانشجو در زندگی حرفهای آینده خود با آن روبه رو خواهد بود بهتر می توان نزدیک شد.
4-فرآیند و شیوه های طراحی، موضوع تحقیقات و بحث و جدلهای دامنه داری در چهار دهه اخیر بوده است . حاصل این جریان نظریه ها و تجربیات متنوعی است که می تواند در کارگاههای طراحی مورد اشاره واقع گردد. البته از بحث فوق نباید انتظار داشت که به این سوال دانشجویان (بویژه سالهای نخست) که « طراحی را از کجا شروع کنیم و چگونه پیش ببریم؟ پاسخی ساده و قطعی بدهد، اما آنچه مسلم است در مطمئن کردن ایشان به اینکه برای طراحی راهها و روشهای بسیار متنوعی می شود اتخاذ کرد که بسته به نوع پروژه و حتی سلیقه طراح می تواند تغییر کند مفید و موثر است. دانشجو باید دریابد که وی به عنوان طراح می بایست به تدریج راه و روش خاص خودش را برای طراحی سازمان می دهد.درک اینکه نه فقط هرمساله طراحی یک پاسخ منحصر به فرد ندارد( به خلاف مسایل ریاضی) بلکه راه رسیدن به پاسخ نیز در طراحی یگانه نیست، در دانشجو اعتماد به نفس لازم برای تکیه بر خلاقیتهای فطری ودانش و تجربه اکتسابی خود را ایجاد خواهد کرد. حصول چنین اعتمادبه نفسی را که لازمه شکوفایی خلاقیت است، بتوان مهمترین وظیفه پروژه های طراحی دریافت دروس دوره آموزش معمار دانست.